POLEN NE DÝR ?

Bitkiler bilindiði gibi yeterince hareket edip yer deðiþtirmeyen canlýlardýr. Bitkilerin büyük çoðunluðu, neslini devam ettirmek için tohum yaparlar. Tohum topraða düþür veya dikilerek ayný cins bitkiler doðar. Tohumdan hemen önce açan çiçeklerin ortasýndaki erkek organlarýn baþçýk kýsmýnda, çiçeðin genel görünüþünden ayrý, ancak bitkinin tüm kalýtsal özelliklerini taþýyan toz þeklinde hücreler kümesi vardýr. Bitki cinsine göre, bu erkek üreme hücresi tozcuklar, ya ayný çiçeðin içine, veya baþka bir yerdeki ayný cins çiçeðin içine rüzgar, sinek, böcek, karýnca, insan eli veya arý gibi vasýtalarla girerek, çiçek diþi organýnda döllenmeyi saðlayýp cinslerinin devamýný saðlamýþ olurlar. Polen iþte bu hücrelerdir. Bitkilerin çiçekli dönemleri bitince kaybolur.

ARININ YAÞAMI NASILDIR ?

Besin ve ilaç olarak üstün deðerini ve kullanýmýný açýklayacaðým polenin, insanlar tarafýndan bir alet, makine vs ile çiçeklerden alýnmasý oldukça zor olduðu için, bu ürünü bizlere sunan arýnýn yaþamýný, ürünleri olan polen, bal ve arý sütünü de, araþtýrmalara göre açýklamayý uygun gördüm. Bu ürünleri kullanýrken ne olaðan üstü iþlemlerden geçerek önünüze geldiðini bilmek, daha çok önem vermemize ve ürünleri daha dikkatli kullanmamýza neden olacaktýr.

Bal arýsý ( Apis Mellifika ) böcek sýnýfýnýn, zar kanatlýlar takýmýnýn arýgiller familyasýndan bir hayvandýr. Doðal barýnaklarda ve insan eli ile yapýlmýþ kovan denilen özel yuvalarda topluca yaþarlar. Arýlarýn görevlere ayrýlmýþ toplum hayatlarý vardýr. Bu görevleri onlara baþka arýlar öðretmezler. Arýlar pek çok diðer böcekler gibi yetenekleri ile doðarlar. Genler vasýtasý ile tüm yetenekleri yavru arýlara geçer.

Arý topluluðunda dýþ görevler iþçi arýlarýndýr. Ýþçi arýlar kýsýrdýr ve üreme yetenekleri yoktur. Kýsýn 5-6 ay, yazýn 40-50 gün yaþarlar. Arý kovanýnýn tüm iþlerini yaparlar. Çiçek tozu, polen toplar, bal özü yiyip petek ve bal yapar, kraliçe arý ve larvalara bakýp, besler, kovaný temizler ve zehirli iðneleri ile  kovaný düþmenlere karþý korurlar.

Kovandan çýkan iþçi arý, günde yaklaþýk 5 saat çiçekten çiçeðe konarak 4000-5000 defa bal özü emip, polen toplar. Çiçeðe konan arý, çiçek ortasýndaki bal özü denilen tatlýmsý sývý nektarý, hortumsu aðzý ile emer. Ayný çiçeðin baþçýk kýsmýnda bulunan polen tozlarýný da ön ayaklarý ile alýp, salgýladýðý tutucu enzimler ekleyerek arka ayaklarýndaki polen sepetçiði denilen çukura toplar. Ýki sepetçiði ve ön midesinin dolmasý ile kovanýna geri dönen arý, ön bal midesindeki balý genç iþçilerin aðzýna aktarýr. Onlarda dilden dile geçirerek bal özü nektarýndaki suyun buharlaþýp kaybolmasýný saðlar ve önceden hazýrladýklarý boþ peteklere doldururlar ve üzerini bal mumu kapaðýyla kapatýrlar. Bu sývý artýk bildiðimiz ve yediðimiz baldýr. Poleni ise kraliçeyi beslemek ve arý sütü yapýmýnda kullanmak üzere bazý petek gözlerine depolarlar. Erkek arýlar ilkbaharda ortaya çýkar ve kraliçe arý ile çiftleþtikten sonra sonbaharda kovandan atýlýrlar.

Kraliçe arý ( Arý beyi ) kovanda tek bulunur . 4-5 yýl yaþar. Bir defa çiftleþme ile günde 2-3 bin yumurta yumurtlamak sureti ile , ömür boyunca bir milyondan fazla yumurta yumurtlayýp neslini devam ettirir. Kraliçe arý, iþçi arýlar tarafýndan sürekli arý sütü karþýmý ile beslenir. Arý sütü, iþçi arýlardan bakýcý olanlarýn yutak altý bezlerinin ürettiði, vitamince zengin bir madde olup, çiçek tozu, polen ve balla karýþtýrýlarak kraliçe arýya yedirilir. Kraliçe arýnýn yumurtladýðý özel gözenekler vardýr. Yumurtalar 3 gün sonra çatlayarak açýlýr ve içinden gözsüz ve bacaksýz kurtçuklar ( larvalar ) çýkar. Larvalarýn hepsi 3-4 gün hizmetçi arýlar tarafýndan sadece arý sütü ile beslenir. Hýzla büyüyerek bu 3-4 gün sürede doðuþtaki aðýrlýklarýnýn 1000 misline çýkarlar. Bundan sonra ise arý sütü yerine polen ile karýþtýrýlmýþ bal yerler. Sadece birkaç seçilmiþ larva , erkek arý olup dölleme yapacaðý için arý sütü ile beslenmeye devam edilir. 6. Günde 1570 kere büyüyen larva, 6. Günün sonunda koza devresine girer ve bakýcý arýlar koza gözeneklerinin aðzýný balmumu ile kapatýrlar. 12 günlük koza devresinden sonra kapaðý yýrtarak çýkan genç arýlar hemen, 40 günlük ömrü boyunca yapacaðý göreve baþlarlar. Bu düzen böyle devam edip gider.

POLEN ARIDAN NASIL ALINIR :

Arka ayaklarýnda küçük birer polen taneciði biriktirerek kovana dönen iþçi arý, kovan dýþýna ve giriþ deliði aðzýna özel olarak yerleþtirilen ve adýna polen tuzaðý denilen, delik aðzý dar, altý elekli kutu þeklindeki tahta kapanda sürünerek geçmek isterken, arka ayaklarýndaki polen taneciklerini elekten alttaki kutuya düþürür ve kovana polensiz girer. Kovana giren polenin onda birinin alýnmasý, kovandaki bal verimini ve arý yaþamýný etkilemez. Daha fazlasýný almak zararlýdýr.

Arýdan alýnan polen o anda nemlidir, çabuk bozulabilir. Bu nedenle ya gölge havadar bir ortama serilerek veya bu amaçla yapýlmýþ özel fýrýnlarda 30 dereceyi geçmemek üzere kurutularak nemi alýnýr. Sonra ýþýk ve nem görmeyen kaplarda saklanýr veya ambalajlanýr.