POLEN NE DİR ?
Bitkiler bilindiği gibi yeterince hareket edip yer değiştirmeyen canlılardır. Bitkilerin büyük çoğunluğu, neslini devam ettirmek için tohum yaparlar. Tohum toprağa düşür veya dikilerek aynı cins bitkiler doğar. Tohumdan hemen önce açan çiçeklerin ortasındaki erkek organların başçık kısmında, çiçeğin genel görünüşünden ayrı, ancak bitkinin tüm kalıtsal özelliklerini taşıyan toz şeklinde hücreler kümesi vardır. Bitki cinsine göre, bu erkek üreme hücresi tozcuklar, ya aynı çiçeğin içine, veya başka bir yerdeki aynı cins çiçeğin içine rüzgar, sinek, böcek, karınca, insan eli veya arı gibi vasıtalarla girerek, çiçek dişi organında döllenmeyi sağlayıp cinslerinin devamını sağlamış olurlar. Polen işte bu hücrelerdir. Bitkilerin çiçekli dönemleri bitince kaybolur.
ARININ YAŞAMI NASILDIR ?
Besin ve ilaç olarak üstün değerini ve kullanımını açıklayacağım polenin, insanlar tarafından bir alet, makine vs ile çiçeklerden alınması oldukça zor olduğu için, bu ürünü bizlere sunan arının yaşamını, ürünleri olan polen, bal ve arı sütünü de, araştırmalara göre açıklamayı uygun gördüm. Bu ürünleri kullanırken ne olağan üstü işlemlerden geçerek önünüze geldiğini bilmek, daha çok önem vermemize ve ürünleri daha dikkatli kullanmamıza neden olacaktır.
Bal arısı ( Apis Mellifika ) böcek sınıfının, zar kanatlılar takımının arıgiller familyasından bir hayvandır. Doğal barınaklarda ve insan eli ile yapılmış kovan denilen özel yuvalarda topluca yaşarlar. Arıların görevlere ayrılmış toplum hayatları vardır. Bu görevleri onlara başka arılar öğretmezler. Arılar pek çok diğer böcekler gibi yetenekleri ile doğarlar. Genler vasıtası ile tüm yetenekleri yavru arılara geçer.
Arı topluluğunda dış görevler işçi arılarındır. İşçi arılar kısırdır ve üreme yetenekleri yoktur. Kısın 5-6 ay, yazın 40-50 gün yaşarlar. Arı kovanının tüm işlerini yaparlar. Çiçek tozu, polen toplar, bal özü yiyip petek ve bal yapar, kraliçe arı ve larvalara bakıp, besler, kovanı temizler ve zehirli iğneleri ile kovanı düşmenlere karşı korurlar.
Kovandan çıkan işçi arı, günde yaklaşık 5 saat çiçekten çiçeğe konarak 4000-5000 defa bal özü emip, polen toplar. Çiçeğe konan arı, çiçek ortasındaki bal özü denilen tatlımsı sıvı nektarı, hortumsu ağzı ile emer. Aynı çiçeğin başçık kısmında bulunan polen tozlarını da ön ayakları ile alıp, salgıladığı tutucu enzimler ekleyerek arka ayaklarındaki polen sepetçiği denilen çukura toplar. İki sepetçiği ve ön midesinin dolması ile kovanına geri dönen arı, ön bal midesindeki balı genç işçilerin ağzına aktarır. Onlarda dilden dile geçirerek bal özü nektarındaki suyun buharlaşıp kaybolmasını sağlar ve önceden hazırladıkları boş peteklere doldururlar ve üzerini bal mumu kapağıyla kapatırlar. Bu sıvı artık bildiğimiz ve yediğimiz baldır. Poleni ise kraliçeyi beslemek ve arı sütü yapımında kullanmak üzere bazı petek gözlerine depolarlar. Erkek arılar ilkbaharda ortaya çıkar ve kraliçe arı ile çiftleştikten sonra sonbaharda kovandan atılırlar.
Kraliçe arı ( Arı beyi ) kovanda tek bulunur . 4-5 yıl yaşar. Bir defa çiftleşme ile günde 2-3 bin yumurta yumurtlamak sureti ile , ömür boyunca bir milyondan fazla yumurta yumurtlayıp neslini devam ettirir. Kraliçe arı, işçi arılar tarafından sürekli arı sütü karşımı ile beslenir. Arı sütü, işçi arılardan bakıcı olanların yutak altı bezlerinin ürettiği, vitamince zengin bir madde olup, çiçek tozu, polen ve balla karıştırılarak kraliçe arıya yedirilir. Kraliçe arının yumurtladığı özel gözenekler vardır. Yumurtalar 3 gün sonra çatlayarak açılır ve içinden gözsüz ve bacaksız kurtçuklar ( larvalar ) çıkar. Larvaların hepsi 3-4 gün hizmetçi arılar tarafından sadece arı sütü ile beslenir. Hızla büyüyerek bu 3-4 gün sürede doğuştaki ağırlıklarının 1000 misline çıkarlar. Bundan sonra ise arı sütü yerine polen ile karıştırılmış bal yerler. Sadece birkaç seçilmiş larva , erkek arı olup dölleme yapacağı için arı sütü ile beslenmeye devam edilir. 6. Günde 1570 kere büyüyen larva, 6. Günün sonunda koza devresine girer ve bakıcı arılar koza gözeneklerinin ağzını balmumu ile kapatırlar. 12 günlük koza devresinden sonra kapağı yırtarak çıkan genç arılar hemen, 40 günlük ömrü boyunca yapacağı göreve başlarlar. Bu düzen böyle devam edip gider.
POLEN ARIDAN NASIL ALINIR :
Arka ayaklarında küçük birer polen taneciği biriktirerek kovana dönen işçi arı, kovan dışına ve giriş deliği ağzına özel olarak yerleştirilen ve adına polen tuzağı denilen, delik ağzı dar, altı elekli kutu şeklindeki tahta kapanda sürünerek geçmek isterken, arka ayaklarındaki polen taneciklerini elekten alttaki kutuya düşürür ve kovana polensiz girer. Kovana giren polenin onda birinin alınması, kovandaki bal verimini ve arı yaşamını etkilemez. Daha fazlasını almak zararlıdır.
Arıdan alınan polen o anda nemlidir, çabuk bozulabilir. Bu nedenle ya gölge havadar bir ortama serilerek veya bu amaçla yapılmış özel fırınlarda 30 dereceyi geçmemek üzere kurutularak nemi alınır. Sonra ışık ve nem görmeyen kaplarda saklanır veya ambalajlanır.